اهمیت بازارهای مالی در اقتصاد کشور
در هر کشور، شرکت‌های دولتی و خصوصی فراوانی فعالیت می‌کنند و بخشی از نیازهای جامعه خود و دیگر کشورها را تامین می‌کنند. این شرکت‌ها برای شروع، ادامه و گسترش فعالیت‌های خود به حجم بالایی از منابع مالی نیاز دارند. نیاز تامین سرمایه برای بعضی از طرح‌های توسعه‌ای زیاد است؛ به گونه‌ای که شرکت به تنهایی قادر به تامین آن نیست. حتی گاهی اوقات دولت‌ها نیز برای اجرای طرح‌های مختلف نیاز به تامین سرمایه دارند. نقش بازارهای مالی در اقتصاد جهانی و اهمیت بازارهای مالی در این شرایط پررنگ‌تر می‌شود.
وجود بازارهای مالی برای فراهم کردن این فرصت اهمیت دارد تا شرکت‌ها و دولت‌ها بتوانند منابع مالی خود را تامین کنند. با رشد بازار مالی انواع بازارهای مختلف ایجاد شده‌اند که هدف و سازوکار آن‌ها با هم متفاوت است و هرکدام در بخش‌های مختلف به حمایت‌های مالی می‌پردازند.
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی (Financial Market) به چند گروه تقسیم می‌شوند که در ادامه به معرفی هر یک می‌پردازیم:
۱- بازار اولیه (Primary Market)
بازار اولیه، بازاری است که در آن اشخاص متقاضی، به انتشار اوراق بهادار جدید می‌پردازند و این اوراق را به خریداران می‌فروشند. هدف انتشار اوراق جدید، تامین منابع مالی جدید است. به عبارت دیگر بازار اولیه محلی برای فروش اوراق بهادار منتشرشده جدید است.
در صورت عملکرد درست بازار اولیه، می‌توان آن را محلی مناسب برای رشد اقتصادی کشور در نظر گرفت و کانالی مناسب برای سرمایه‌گذاران و وام‌گیرندگان دانست. به علاوه این بازار سبب هدایت سرمایه‌های راکد به سمت حوزه‌هایی است که برای فعالیت به سرمایه نیاز دارند. به این صورت می‌توان بیان کرد که هدف اصلی یک بازار مالی، تخصیص بهینه منابع است.
به جهت ایجاد سازوکار و فرایندی مشخص برای تامین مالی شرکت‌ها و دولت، نیاز است تا نهادی این مسئولیت را بپذیرد. شرکت‌های تامین سرمایه با هدف شناسایی فرصت‌ها، ارزش‌گذاری و انتشار اوراق بهادار ایجاد شده‌اند. شرکت‌های تامین سرمایه به عنوان واسطه بین منتشرکنندگان اوراق بهادار و سرمایه‌گذاران هستند. این شرکت‌ها علاوه بر کمک به ایجاد یک شرکت جدید، در طراحی و فروش اوراق بهادار در بازارهای اولیه و ثانویه نیز متخصص هستند. با وجود تخصص‌های متعدد، شرکت‌های سرمایه گذاری در بورس در زمینه مشاوره، تضمین فروش اوراق بهادار و بازاریابی اوراق فعالیت می‌کنند.
به انتشار سهام شرکت‌ها در بازار بورس برای اولین بار عرضه اولیه گفته می‌شود. به عبارت دیگر، شرکت‌هایی که متقاضی ورود به بورس هستند، درصد مشخصی از سهام شرکت را در بورس به خریداران عرضه می‌کنند. بازاری که این شرکت‌ها برای اولین بار به عرضه سهام خود اقدام می‌کنند، بازار اولیه نام دارد و به این عمل عرضه اولیه می‌گویند. خرید و فروش سهام منتشرشده شرکت پس از عرضه اولیه در بازار ثانویه انجام می‌شود.
۲- بازار ثانویه (Secondary Market)
پس از انتشار اوراق بهادار در بازارهای اولیه، معاملات اوراق در بازار ثانویه اتفاق می افتاد تا مکانیزم خرید و فروش اوراق ادامه داشته باشد. برخی از سرمایه‌گذاران پس از خرید اوراق در بازار اولیه تمایل به فروش اوراق خود دارند. بازار ثانویه این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا با خیال راحت به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازند. در بازار ثانویه، خرید و فروش انواع اوراق از جمله سهام عادی، سهام ممتاز، اوراق بدهی و سایر اوراق انجام می‌شود.
سهام عادی، ممتاز، حق تقدم و سایر اوراق از این دست در بازار بورس، فرابورس، بازارهای خارج از بورس معامله می‌شوند. اوراق بدهی و اوراق مشارکت نیز در بازار فرابورس و بازارهای خارج از بورس معامله می‌شود. بازار اولیه بدون بازار ثانویه نمی‌تواند به خوبی فعالیت کند. سرمایه‌گذاران باید از امکان فروش اوراق خود در بازار اطمینان یابند تا گردش اوراق به درستی انجام پذیرد.
جهت آشنایی با انواع بازارها به تعریف بعضی از این بازارها می‌پردازیم:
۳- بازار سهام (Stock Market)
در بازارهای سهام، سهام عادی، سهام ممتاز و حق تقدم‌های سهام معامله می‌شوند. در این بازارها خریداران و فروشندگان سفارش‌های معاملات خود را ارسال می‌کنند و در صورت وجود عرضه در مقابل تقاضا معامله انجام می‌پذیرد. کارگزاران در بازار، مسئولیت فراهم کردن امکان ارسال سفارشات را دارند و واسطه میان خریداران و فروشندگان هستند.
بازار سهام شامل دو بازار عمده بازار حراج و بازارهای مبتنی بر چانه‌زنی است. در بازارهای خارج از بورس معاملاتی صورت می‌گیرد که دارای بورس سازمان‌دهی شده‌ای نیستند. به عبارت دیگر در این بازارها اوراق پذیرفته‌نشده در بورس معامله می‌شود و مبتنی بر چانه‌زنی هستند. بازار خارج از بورس مکان مشخصی ندارد. این بازار شبکه‌ای از معامله‌گران است که به صورت مستقیم با هم ارتباط دارند.
۴- بازار سوم و چهارم
بازار سوم شامل همه بازارهای خارج از بورس است. این بازار برای پاسخگویی به نیازهای شرکت‌های بزرگ سرمایه گذاری که تمایل ندارند برای داد و ستدهای عمده، هزینه‌های کارگزاری عمده را پرداخت کنند، به وجود آمده‌اند.
بازار چهارم هنگامی به وجود می‌آید که دو سازمان بزرگ بدون دخالت کارگزار، اوراق بهاداری را به طور مستقیم معامله کنند. در واقع بازار چهارم، یک شبکه ارتباطی میان سرمایه‌گذارانی است که علاقه‌مند به خرید یا فروش حجم بالایی از سهام هستند.
۵- بازارهای خارجی (Foreign Market)
بازارهای سهام متعدی در دنیا وجود دارد که بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل به سرمایه گذاری در آن‌ها را دارند. این بازارها در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا، کانادا، انگلیس و ژاپن و در برخی کشورهای در حال توسعه مانند مکزیک، برزیل و … وجود دارند. در بسیاری از این بورس‌ها سهام داخلی و خارجی معامله می‌شوند. همچنین اوراق قرضه و اوراق بدهی متعددی نیز در این بازارها مورد معامله قرار می‌گیرند. در بازار بورس ایران اکنون تنها سهام داخلی عرضه و معامله می‌شود و امکان سرمایه گذاری در سایر بورس‌های دنیا فراهم نیست.
۶- بازارهای اوراق قرضه (Bond Market)
اوراق قرضه اوراق بهاداری است که با اهداف خاص و سازوکاری متفاوت با سهام منتشر می‌شوند. سرمایه‌گذاران می‌توانند اوراق قرضه مورد نظر خود را که در بازار اولیه منتشر می‌شوند، خریداری کنند. همان طور که سهام‌داران برای معامله سهام عادی به بازارهای ثانویه نیاز دارند، دارندگان اوراق قرضه نیز به بازارهایی نیاز دارند تا اوراق قرضه خود را قبل از رسیدن به سررسید در آن بفروشند. البته در ایران به دلیل مسائل فقهی، اوراق قرضه‌های متداول در دنیا معامله نمی‌شوند. به جای این اوراق، اوراق مشارکت با سازوکاری متفاوت از اوراق قرضه وجود دارند که در بازار اولیه منتشر و در بازارهای ثانویه خرید و فروش می‌شوند.
کلام آخر
با توجه به مفاهیم بیان‌شده در این مقاله، دریافتیم که بازارهای مالی متعددی در دنیا فعالیت می‌کنند. هدف اصلی وجود بازار مالی افزایش گردش سرمایه و تخصیص بهینه سرمایه در موقعیت‌های مورد نیاز است. این بازارها فرصتی را فراهم می‌کنند تا سرمایه به شرکت‌ها و دولت‌ها برای رشد و توسعه اختصاص یابند. بازارهای سرمایه به دلیل وجود ابزارهای متعدد و جذابیت‌هایی که دارند، دارای نقدینگی بالایی هستند. این بازارها وظیفه اصلی تامین مالی برای شرکت‌ها و دولت‌ها را دارند. بازارهای مالی شامل دو بازار عمده اولیه و ثانویه است. اوراق بهادار تازه منتشرشده در بازار اولیه ارائه می‌شوند و سپس در بازارهای ثانویه به طور مکرر خرید و فروش می‌شوند.
مطالب این مقاله اقتباسی از کتاب «مدیریت سرمایه گذاری از چارلز پی. جونز» است.
[views id=”11081″]
